Tuvalet deneyimi — a UX Case Study
City’s Nişantaşı AVM tuvaletinde 20 dakika
Evet evet tuvalet deneyimi, çünkü neden olmasın? :)
Bu çalışmada kullanımı rahat olmayan ilginç bir pisuvar, kendini anlatamayan kağıt havlu makinesi, kullanımı zor bir musluk ve hijyenik olmayan bir sabunluğu konuk ediyoruz. Yazının sonunda da bir kahvecinin tuvaletinden ufak bir örneğimiz var.
Uzman analizi, ikincil araştırma, gözlem, bağlamsal görüşme ve dahası.
Keyifli okumalar 🚽
Kurak günler filmini izlemek için City’s AVM’ye gittiğimde sinema bölümünde tuvalete girdim ve tasarımcı Ross Lovegrove tarafından tasarlanan bu pisuvarla karşılaştım.
Bugüne kadar karşılaşmadığım bir tasarım olduğu için ilk bakışta pisuvarın tasarımı çok ilgimi çekti. Bende yarattığı bu merak ve ilginin aksine kullanımı hiç ama hiç rahat değildi.
Bu ilginç ve kötü deneyimin ardından acaba etrafta başka neler var diyerek tuvaleti biraz incelemeye aldım. Yeni temizlenmişti, içeride vakit geçirmekten pek de gocunmadım :)
Lovegrove, İstanbul özelinde ortaya çıkardığı bu tasarım için şöyle diyor:
“Günlük arınma ritüeli son derece mahrem, kişiye özel bir deneyim. VitrA için tasarlarken, bu deneyimin mümkün olduğunca keyif verici olması için çaba gösteriyorum.”
Pisuvar
Lovegrove’un dediği gibi günlük arınma ritüeli esnasında, pisuvarın çok geniş olması, ritüeli konforlu bir şekilde gerçekleştirmeye, kısacası rahat işemeye engel oluyor. Ben ritüel esnasında pisuvara elimin kolumun değmemesi için uğraştım. Bugüne kadar herhangi bir pisuvarda böyle bir deneyim yaşamamıştım. Tasarımın oyuk şeklinde yapılması bir güzellik katıyor gibi gözükse de ritüelin konforunu oldukça azaltmış durumda.
Vitra’nın kendi sitesindeki pisuvarları incelediğimde genişlikleri (mm) şu şekilde: 300mm–310mm–315mm–335mm ve yalnızca 1 model 385mm ve yalnızca 1 model 400mm.
Bu çalışmaya konu olan pisuvarın genişliği ise 500mm. Yani, internette bulabildiğim onlarca model pisuvar arasında en geniş olanı. Bu bilgi ile doğru bir noktayı ele aldığımdan daha da emin oldum.
İlk günden bugüne kadar iF Design ödülü alan pisuvarları da inceledim. Tasarımcıların ve markaların ürettikleri pisuvarlara baktım, bu genişlikte başka bir pisuvar göremedim.
Ek olarak, İstanbul by Lovegrove serisinin tüm tanıtım videolarını izledim ve ilgili pisuvarı hiçbir videoda göremedim. Bu da ayrıca dikkatimi çekti.
Pisuvar ve seperatör
Vitra’nın kendi sitesindeki tanıtım görselinde pisuvarlar arasında seperatör yok. Gerçekte, yani tasarım canlıya alındığında arada seperatör var. Ve seperatörün tasarımı ürünü tasarlayan kişiye ait değil.
Seperatörsüz örnekleri yurt dışında çokça görebiliyoruz. Türkiye’de ise çok nadir denk geliyorum.
Tasarımcı, ürününün teknik— kültürel :) — kısıtlar sebebiyle kodlanırken farklı şekilde canlıya geçeceğini bilse ona göre hareket ederdi :)
Aslında bizim dilimizde UX Designer veya UI Designer, UX Researcher’dan gelen çıktıları alsa, kendi minik minik araştırma yapsa, hedef kitlesini tanımaya çalışsa, kullanıcının var olan rakip ürünleri nasıl kullandığını yani bu durumda pisuvara işeme deneyimi ve kullanıcıların kullanımları hakkında daha fazla bilgiye sahip olsaydı daha farklı tasarımlar yapabilirdi.
UX Mentorluk / Danışmanlık hizmetim hakkında detaylı bilgi almak ve ön başvuru yapmak isterseniz bu kısacık formu doldurabilirsiniz.
Lavabo musluğu
Elimi yıkamak için musluğa uzattığımda su gelmedi. Hep (%90) bunu yaşıyorum ve bunu yaşamamak için de herhangi bir lavaboda elimi önce sensöre götürüp suyun akışını başlatıyorum, ardından elimi yıkamaya başlıyorum. Böylesi hem garanti hem daha hızlı oluyor.
Ekşi sözlük’te ilgili başlıklara baktım. Bu konuda bolca entry okumak da mümkün.
Kağıt havlu makinesi
Makinenin üzerinde şöyle yazıyor: “Lütfen elinizi yanıp sönen kırmızı ışığın altına tutunuz.” Fakat burada iki nokta dikkatimi çekti:
- Kağıdı almadan zaten ışık yanıp sönmüyor. Elimi sensöre gösterdikten ve kağıdı aldıktan sonra ışık yarım saniyeliğine gözüküp kayboluyor.
- İngilizce talimat ile Türkçe farklı. İngilizce’de makinenin kağıt veren kısmının altına, Türkçe’de ise sağdaki yuvarlak kırmızı ışığın altına elimizi tutmamız gerektiği yazıyor.
Bu makinelerde genelden kağıdı sola doğru çekiniz veya kağıdı sağa doğru çekiniz gibi uyarılar olur. Bunda ise yoktu (belki de fark etmiyordur) ve ne tarafa çekmem gerektiğini anlamadığım için çekiştirmem gerekti. Ayrıca yukarıdaki görsel ve GIF’teki gibi, kağıtların hep yamuk kaldığını gözlemliyorum başka tuvaletlerde de. Eğer makinenin bu yöne doğru çekin dediği tarafın tersinde kalacağınız bir lavabo düzeni varsa o da ayrı bir sorun tabii :)
Rulopak markası soldan sağa çekmemizi söylüyor. Palex markasında yani sağdaki fotoda ise yana demiş ama hangi yan mesela yazmamış. Belki de önemi yok. Görsele göre ise sağdan sola ve yukarı çekmemiz lazım.
Bir alt başlıkta detaylarını okuyacağınız, gözlemlediğim 8 kişinin hepsi kağıtları sağ el ile kopardı. Makinenin musluğun ne tarafında kaldığının önemi olmadan (sanıyorum ki hiçbiri solak değil) sağ elleri ile kağıdı bulundukları yöne doğru çektiler.
Dikkatimi çeken bir davranış da eğer yandaki lavabo dolu ise konforsuz da olsa kağıt alınıyor. Eğer yan taraf boş ise makinenin karşısına geçip ortadan alınıyor. Sanıyorum ki bu gibi sıkışıklıklar yaşanmasın diye birçok tuvalette kağıt havlular kapıya yakın tek bi noktada yer alıyor artık.
Gözlem ve bağlamsal görüşme
Musluk kullanımı ve kağıt havlu makinesi kullanımı davranışını incelemek için lavabo önünde saçımı başımı düzeltiyor gibi yaparak 8 kişiyi gözlemledim. Sayı için az veya çok diyemem fakat research için ayırabileceğim kaynak bu kadardı diyebilirim :)
Musluk
- 3 kişi aynı benim gibi ilk başta suyun akmadığı düşündü.
- 5 kişi ise her şey normal gibi elini yıkadı.
Suyun nasıl aktığını anlamamış gibi rol yaptım ve başarılı şekilde elini yıkayan 2 kişiye “pardon, bu musluk bozuk galiba nasıl çalışıyor?” dedim.
“Sensörü böyle bunun sen elini tut su kendiliğinden akıyor”
ve
“Haha ben de geçen ilk seferde açamamıştım, bilet fiyatları arttı sinemaya da zaten az geliyoruz ama unutmamışım bu musluğun böyle çalıştığını hehe. Sensörü şurada bak.”
yanıtını aldım.
Başka bir tuvaletten bir örnek daha:
Sabun
Kirli eli yıkamak için sabuna ihtiyaç var fakat sabuna basarken eliniz kirli. Sizden önceki kişinin de tuvaletten çıkıp oraya dokunduğunu biliyorsunuz. Özel ve lüks tasarım kullanıyorsun, fakat her ne kadar sonrasında elimizi yıkıyor olsak da kirli yere dokunmak zorunda kalıyoruz. Sonrasında dokunduğumuz yeri daha bir uzun süre yıkıyoruz vs.
Buradaki sorun uzun süredir bilinen ve yaşanan bir sorun tabii. Pandemi sonrası sensörlü sabunlar biraz olsun çare olmaya başlamıştı, fakat gördüğümüz gibi eski uygulama devam etmekte.
Ürünümüzün onboarding’i güzel, ilk izlenim güzel derken, tasarım janjanlı derken bir anda anlamsızca kullanıcının kişisel bilgilerini istemek gibi bir durum :)
1 hafta sonrası
Bu çalışmaya başladıktan 1 hafta kadar sonra aynı AVM’ye tekrar uğradım ve sinema yerinde değil, normal kat tuvaletine girdiğimde girişte belirttiğim Türkiye’de seperatörsüz pisuvar yok yaa Türkiye’de lafıma cevap olacak bir görüntü ile karşılaştım. Farklı bir tasarım vardı fakat yapılan bu tasarımın seperatör ile aynı görevi görmediğini söyleyebilirim.
İnternetten modelin ölçüsünü araştırdığımda ise 410mm olduğunu öğrendim. Gayet makul :)
Hedef kitlemizi iyi tanımak
Nişantaşı’nda başka bir kahvecinin tuvaletinde karşılaştığım görüntü dikkatimi çekti. Erkekler, tuvalet kapısını açmak için kapı kolu yerine kapıdan ittirmiş ve kapının boyası artık aşınmış.
Ürünü tasarlarken hedef kitlemizi tanımak, onların davranışlarını, yeteneklerini, düşüncelerini anlamak işte tam bu yüzden önemli.
Kapı çok ağır ve koldan parmağınızla ittirerek açmak çok zor ve konforsuz. Kolu avucunuzla kavramadan açılmıyor ama bu da hijyenik de değil.
Bu durumda tasarlanan ürün istenildiği gibi kullanılmıyor. Bu yaşananlar, size veya işletmenize maddi manevi çok etki edebilecek olaylar :)
Bitirirken…
Tuvalet deneyimini iyileştirmek adına birçok çalışma yapılabilir. Ben yalnızca pisuvar odaklı ve anlık olarak çıkan bu örnek özelinde biraz kafamı çalıştırmak istedim. Tuvalet tuvalet gezip benchmark yapılabilir, ben yapmadım. Konu esasen çok geniş, çok gerçek ve önemli bir konu.
Tuvalet deneyimi hakkında bir doktora tezi okumak isterseniz de sizi şöyle alalım: Türkiye'de kamusal tuvaletler üzerine bir tasarım araştırması: şehirli ve eğitimli kullanıcının tuvalet deneyimi
UX Mentorluk / Danışmanlık hizmetim hakkında detaylı bilgi almak ve ön başvuru yapmak isterseniz bu kısacık formu doldurabilirsiniz.
- Bana LinkedIn üzerinden dilediğinizde çekinmeden ulaşabilirsiniz.
